Hier zijn 11 ideeën om het gebruik van observaties te vereenvoudigen of bekender te maken binnen je school.
1. Creëer een gedeelde visie over wat goed lesgedrag en leren inhoudt - Hoe kunnen leerkrachten hun lesgedrag aanpassen als ze niet weten hoe dit eruit ziet? Het ontwikkelen en delen van een visie is een effectieve manier om leerkrachten te laten zien wat goed lesgedrag in de klas is en hoe dit eruit ziet.
Het gebruik van video’s om verschillende fragmenten op te nemen kan hier bij helpen en tegelijkertijd tijd kosten besparen. Een professionaliseringsplatform als IRIS Connect maakt het voor leerkrachten namelijk mogelijk om klasobservaties van hun collega’s bij te wonen zonder dat ze fysiek aanwezig moeten zijn. Als je met video gaat werken wees er dan van bewust dat de veiligheid van de gegevens, toestemming voor het opnemen en eigenaarschap van de fragmenten erg belangrijk zijn. Ook daar kan IRIS Connect een leidende rol in spelen.
2. Zorg dat de manier van observeren voor iedereen gelijk is –Hoe ziet een kwalitatief goede les er volgens jou uit over een langere tijd? Door je in te beelden hoe dit er uit kan zien, wordt het observatieproces onderdeel van de kwaliteitswaarborging van je lesgedrag. Het gebruik van de ‘groepen’ binnen IRIS Connect is een goede manier om ervoor te zorgen dat de manier van observeren voor iedereen gelijk is, door een kort videofragment toe te voegen aan de groep en dit fragment samen te analyseren. Op deze manier leer je van collega’s en creëer je meer inzichten binnen het observatieproces.
3. Creëer mogelijkheden voor collegiaal coachen – Observaties zijn uitstekende mogelijkheden om te leren, zowel voor de leerkracht als de observeerder.
a. Voor de observeerder: wellicht wil je je collega graag een bepaalde lesmethodiek, plan of strategie zien gebruiken om beter inzicht te krijgen in waarom deze methodieken worden gebruikt. Hierdoor krijg je inzicht in de strategie van je collega en word je je bewust van welke keuzes hij of zij maakt. Je zal hierdoor bewust worden van iets dat je voorheen als ‘vanzelfsprekend’ ervoer.
b. Voor de leerkracht: op deze manier krijg je feedback, en eventueel coaching, op je eigen lesgedrag. Dit kan je helpen met het ontwikkelen, implementeren of het verfijnen van je methodes of lesgedrag.
4. Kijk ook eens naar de mogelijkheden voor observaties tussen verschillende afdelingen of groepen – Leerkrachten uit verschillende afdelingen zullen in hun dagelijkse werkzaamheden niet vaak te maken hebben met de werkzaamheden van leerkrachten uit andere afdelingen. Toch kan peer-observatie van een les in een ander vak of van een andere groep voor interessante en verhelderende inzichten en leermogelijkheden zorgen. Dit kan bijvoorbeeld bijdragen aan meer vloeiende doorlopende leerlijnen. Leerkrachten kunnen namelijk middels het IRIS Connect platform videofragmenten delen met collega’s. Doordat de lessen opgenomen worden met de Discovery Kit, vergt dit geen extra tijd van andere collega’s en kunnen zij de observaties in hun eigen tijd bekijken.
5. Vraag je leerkrachten wat zij willen – Vraag je leerkrachten wat ze belangrijk en minder belangrijk vinden. Wat voor soort activiteiten hebben zij nodig voor hun professionele ontwikkeling? Wie zouden zij graag willen observeren en wie zouden graag feedback of coaching willen ontvangen? Het bespreken van dit soort dingen samen met je collega’s zorgt voor meer draagvlak. Hierdoor voorkom je ook dat je tijd en geld verdoet aan activiteiten die je leerkrachten toch niet als interessant of nuttig ervaren. In 2017 hebben we 1000 leerkrachten gevraagd naar wat voor activiteiten als onderdeel van hun professionele ontwikkeling hun voorkeur had, als zij zelf zouden mogen beslissen over hun eigen professionele ontwikkeling.
6. Richt je op specifieke en behapbare gebeurtenissen en voorkom generalisatie – De observaties dienen gericht te zijn op specifieke didactische-pedagogische vaardigheden of op bepaalde situaties in een les, in plaats van op de gehele les. Zo kun je bijvoorbeeld alleen kijken naar de manier van vragen stellen, feedback geven, het gebruik van wachttijden of specifieke leerdoelen. Dit zorgt ervoor dat het feedbackgesprek na de observatie overzichtelijk is en er op deze specifieke punten ontwikkeling kan plaatsvinden.
7. Benut de mogelijkheid om video’s op te nemen en terug te bekijken – Concrete voorbeelden worden na verloop van tijd wazig en de emotie die bij een situatie hoort wordt snel vergeten. In het drukke leven van een leerkracht is het bijna onmogelijk om je exact te herinneren wat er het vorige uur in de les gebeurde, laat staan vorige week. Het opnemen van lessen en de feedback hierop geeft je de mogelijkheid om terug te blikken, te reflecteren en hier meerdere keren van te leren. Op deze manier zorgt het opnemen van een les voor het creëren van meerdere leerkansen. Door middel van de notities en kijkwijzers binnen het IRIS Connect platform is het mogelijk om de videofragmenten op verschillende manieren te analyseren en om hierop te reflecteren.
8. Zorg dat je leerkrachten zijn uitgerust met diverse discussiepunten – Het bedenken van een aantal vragen kan ervoor zorgen dat de gesprekken na de observatie gefocust zijn en bedoeld zijn om de leerkracht te laten nadenken over hun eigen lesgedrag en inzicht te geven in hoe zij leren.
9. Verbeter observatie-feedback – Zorg ervoor dat je leerkrachten de juiste middelen en training hebben gehad om op een effectieve manier feedback te geven. Dit betekent concreet dat feedback moet gaan over observeerbaar gedrag, dat vervolgstappen geïdentificeerd dienen te worden en dat de professionele ontwikkeling van de leerkracht centraal te staan bij het ontvangen van observatiefeedback.
10. Creëer mogelijkheden voor collegiaal coachSta open voor zelf-observatie – Het zien van jezelf en je laten observeren door anderen helpt om meer inzicht te krijgen in de indruk die je achterlaat als leerkracht. Dit diepere besef maakt de professionele gesprekken en observatiefeedback productiever.
Je kunt het gebruik van video-opnames zien alsof je jezelf een spiegel voorhoudt, alleen dan tijdens het lesgeven. Dit is een krachtige manier van zelfreflectie. We raden nieuwe IRIS Connect gebruikers altijd eerst aan om comfortabel te worden met het opnemen van jezelf, door eerst zelf op een paar van je eigen opnames te reflecteren, voordat je deze fragmenten deelt met collega’s of coaches.
11. Vergroot je professionele leernetwerk – Waarom zou je het observatieproces limiteren tot binnen je school? Wil je observaties gaan gebruiken als een voortgangsmiddel, dan zou je ook verder kunnen kijken dan je eigen school. Gebruik je netwerk met leerkrachten van andere scholen om samen te werken, tips en ideeën uit te wisselen over het lesgedrag of om elkaar te coachen.
Verschillende scholengroepen hebben professionele leergemeenschappen opgezet binnen hun scholen. Zij gebruiken IRIS Connect om te leren van de videofragmenten, maar ook door middel van discussies op relevante studies, YouTube filmpjes of nieuwsartikelen die geplaatst worden in de door hen aangemaakte groepen. Echter is dit niet gelimiteerd tot leerkrachten van een bepaalde school of scholengroep en is het ook mogelijk om een groep te creëren waarbij gelijkgestemde leerkrachten van verschillende scholen ideeën met elkaar uit kunnen wisselen.
