Er bestaat vaak verwarring tussen het observeren van lessen als onderdeel van het verantwoordingskader en observatie als onderdeel van effectieve professionele ontwikkeling. Het is essentieel dat er een duidelijk onderscheid tussen beide wordt gemaakt.

Verantwoording afleggen is belangrijk, maar het dient wel een ontvankelijke verantwoording te zijn. Zonder context en wanneer er sprake is van een mismatch tussen het beoogde en het waargenomen doel, heeft observatie als onderdeel van het verantwoordingskader slechts een beperkte waarde voor het verbeteren van het lesgeven en het leren. Deze conclusie raakt de kern van de reden waarom de focus van lesobservaties dient te verschuiven van prestatiemanagement naar ontwikkeling. Dit is een belangrijke cultuuromslag voor veel scholen.

In februari 2014 maakte Mike Claddingbowl van Ofsted (de Engelse onderwijsinspectie) duidelijk dat Ofsted geen individuele lessen meer zou beoordelen. “Inspecteurs zouden niet meer moeten beoordelen op individuele lessen. Ze zouden leerkrachten of schoolleiders níét moeten vertellen dat een individuele les matig, voldoende, goed of uitstekend was”. Dit zorgde ervoor dat veel scholen stopten met het beoordelen van lesobservaties in een poging om een verschuiving te maken van summatieve oordelen naar observaties deel uitmaken van een formatief, ontwikkelingsgericht proces.

Valkuilen van het beoordelen

Het onderzoek van Ruth Buthler (1986) genaamd ‘Effects of no feedback, task-related comments, and grades on intrinsic motivation and performance’, onderzocht de impact van cijfers en feedback op de prestaties van de leerlingen. Uit het onderzoek bleek dat leerlingen die alleen opmerkingen, en geen cijfer voor hun werk ontvingen beter presteerden dan leerlingen die alleen een cijfer ontvingen. Leerlingen die opmerkingen én een cijfer ontvingen, presteerden nagenoeg het slechtste. Als dit zo werkt voor het leergedrag van leerlingen, dan zou dit waarschijnlijk ook gelden voor leerkrachten.

Uit het onderzoek van het Measures of Effective Teaching (MET) project met meer dan 3000 leerkrachten bleek dat observatieoordelen erg veel verschilden tussen observeerders onderling. Dit verschil was groter dan bij de observatieoordelen tussen de lessen die geobserveerd werden. Volgens een aantal informele enquêtes bleek dat tien maanden na dit onderzoek, de meeste scholen nog steeds bezig waren met het beoordelen van summatieve en formatieve observaties. Een voor de hand liggende reden hiervoor is dat het vinden van alternatieve manieren om de kwaliteit van het lesgeven en het leren te monitoren best lastig kan zijn. Echter is het wel belangrijk dat scholen een manier vinden in hun gezamenlijke visie van wat goed lesgeven en leren is, hoe dit eruit ziet en hoe dit kan groeien in de loop der tijd.

Hoe ziet het observatieproces er daadwerkelijk uit binnen jouw school?

We hebben 8 punten op een rij gezet die de schoolleiding kan helpen bij het opzetten van klasobservaties binnen de school.

Stel jezelf deze 8 vragen over het houden van klasobservaties binnen je school: